Geneza i rozwój form pomocy dla DDA
Zjawisko alkoholizmu stanowi olbrzymi problem społeczny. Na jego temat przeprowadzono wiele badań, stworzono wiele definicji i teorii, napisano dużą liczbę publikacji w celu uogólnienia tego zjawiska, a w końcu stworzono różnego rodzaju sposoby pomocy dla osób uzależnionych, których z czasem zaczęto traktować jako osoby chore, które tej pomocy potrzebują. Na podstawie zebranych danych, okazało się, że choroba alkoholowa dotyka i wyniszcza nie tylko osoby uzależnione, ale również ludzi, z którymi alkoholik żyje i przebywa, a głównie jego najbliższą rodzinę. Zjawisko to w pewnym momencie zaczęto rozpatrywać nie tylko w kontekście problemów samego uzależnionego i jego rodziny, ale również w aspekcie problemów dorosłych ludzi, którzy w dzieciństwie żyli w dysfunkcyjnej rodzinie alkoholowej- stwierdzono, że posiadają oni tzw. „syndrom DDA”, czyli „specyficzną konstrukcję psychiczną, powodującą problemy w funkcjonowaniu psychicznym i społecznym dorosłego dziecka alkoholika”97.
Również w naszym kraju zjawisko Dorosłych Dzieci Alkoholików (DDA) dotyczy znacznej części populacji, a jednak jeszcze dziś wiele osób nie słyszało o tym zjawisku i nie potrafi rozszyfrować skrótu DDA. W związku z tym, że praca dotyczy tego rozległego zjawiska, w tym podrozdziale zostanie przedstawiona historia powstania ruchu Dorosłych Dzieci Alkoholików, który swój początek wziął w Stanach Zjednoczonych.
Zanim jednak przejdziemy do samej genezy, zostaną wyjaśnione znaczenia kilku skrótów, które będą się pojawiały w dalszej części pracy. Na pewno każdy spotkała się ze skrótem „AA”, który oznacza ruch Anonimowych Alkoholików (z ang. Alcoholics Anonymous), założony 10 czerwca 1935 roku w Stanach Zjednoczonych przez dwóch alkoholików W. G. Wilsona (Billa) i dr R. Holbrooka Smitha (Boba)98. Nazwa ruchu pochodzi od tytułu książki B.Wilsona „Anonimowi Alkoholicy”, zwanej również ”Wielką księgą”, która jest podstawą działania ruchu AA99. Z ruchu AA wyłoniły się takie wspólnoty jak Al-Anon czy Alateen. Skrót Al-Anon (z ang. Al-Anon Family Group, od pierwszych sylab Alcoholics Anonymous) oznacza wspólnotę, czyli grupy wsparcia dla krewnych i przyjaciół alkoholików- pierwsza taka grupa powstała w 1951 roku w Stanach Zjednoczonych. Natomiast za pomocą skrótu Alateen (z ang. teen - nastolatek) określa się grupy wsparcia dla nastolatków w wieku od 12 do 18 lat, u których w rodzinach pojawił się problem alkoholowy100.
Jeżeli chodzi o sam początek powstania ruchu Dorosłych Dzieci Alkoholików w Stanach Zjednoczonych, to wyłonił się on z grupy Al-Anon w latach siedemdziesiątych, kiedy kilku młodszych uczestników grupy, czując że ich problemy i potrzeby różnią się od pozostałych uczestników, postanowiło stworzyć własną grupę, którą nazwali „Nadzieja dla Dorosłych Dzieci Alkoholików” (z ang. Hope for Adoult Children of Alcoholics). Wzorując się na grupach Al-Anon zapożyczyli od nich sposób witania i żegnania się uczestników, natomiast pozostała część spotkań i sposób ich prowadzenia były ich własnym pomysłem. Osobą, która przysłużyła się rozwojowi ruchu DDA, był starszy członek grup Al-Anon i AA, Tony A., którego zaproszono na spotkanie DDA, aby podzielił się z innymi uczestnikami grupy swą wiedzą i doświadczeniem, związanym z jego dorastaniem w domu z alkoholikiem. Mimo znacznej różnicy wieku, Tony’ego i pozostałych uczestników grupy połączyły wspólne uczucia oraz doświadczenia wyniesione z domów rodzinnych. Jednak w ciągu następnego roku, zamiast powiększania się grupy, zaczęła się ona zmniejszać, do tego stopnia, że członkowie stracili nadzieję na jej przetrwanie. Tony postanowił zaprosić na spotkanie DDA członków AA, spośród których było wiele osób, wywodzących się z rodzin alkoholowych. Dzięki takiej sytuacji grupa znowu zaczęła się powiększać. Oficjalnym początkiem powstania DDA było stworzenie przez Tony’ego opracowania „The Laundry List”, opisującego cechy Dorosłych Dzieci Alkoholików. Na bazie tej listy rozpoczęto wkrótce spotkania w innych częściach kraju m.in. Kalifornii i Teksasie101.
Kolejnym ważnym momentem było ukazanie się w 1979 roku w „Newsweeku” artykułu autorstwa C. Black, S. Brown oraz S. Wegscheider, na temat problemów Dorosłych Dzieci Alkoholików, które zostały włączone do listy literatury dotyczącej DDA. Artykułami zainteresowani byli profesjonalni terapeuci, a za sprawą akceptacji ośrodka terapeutycznego Family Systems, oraz dzięki wiadomościom i reportażom telewizyjnym poświęconym tej tematyce, wkrótce nastąpił rozkwit literatury poza programowej dotyczącej DDA 102.
W 1983 roku w USA powstało Narodowe Stowarzyszenie Dzieci Alkoholików, które miało na celu wskazywanie i uznawanie ich problemów oraz potrzeb103. Ale dopiero w drugiej połowie lat osiemdziesiątych w USA zaczęto otwarcie mówić o Dorosłych Dzieciach Alkoholików, określając ich jako odrębną grupę, wymagającą pomocy i specjalistycznego leczenia. Wtedy również w innych krajach, także w Polsce, zaczęły powstawać samopomocowe grupy DDA, oraz profesjonalne programy terapeutyczne104.
Jeżeli chodzi o Polskę, to w naszym kraju pierwszą osobą, która poruszyła problem DDA, był J. Mellibruda, który jest autorem licznych prac z dziedziny psychologii, w tym szczególnie problemów alkoholowych105. Pierwsze spotkania DDA odbyły się w 1986 roku na konferencji absolwentów Studium Pomocy Psychologicznej. Z czasem Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości zaczął organizować spotkania na innych sesjach szkoleniowych. Kolejnym krokiem była organizacja samopomocowych grup DDA w placówkach odwykowych, oraz powstanie pierwszych programów profesjonalnej pomocy psychologicznej106. W 1988 roku psycholog kliniczny i psychoterapeuta Z. Sobolewska założyła grupę DDA w Gdańsku. Początkowo grupa miała charakter grupy wsparcia, gdzie Sobolewska dzieliła się z uczestnikami własnymi doświadczeniami. Zakres tych spotkań zaczął się jednak z czasem ograniczać nie tylko do problemów DDA, ale stanowił też psychoterapię skoncentrowaną na problemach związanych z wychowywaniem się nie tylko w rodzinie alkoholowej, ale również w każdej rodzinie dysfunkcyjnej, mającej problemy. W latach 1990-1991 po raz pierwszy zaczęto organizować szkolenia dla osób, którzy chcieli prowadzić grupy wsparcia dla DDA. Z. Sobolewska, jako jedna z najbardziej aktywnych osób zajmujących się profesjonalną pomocą psychologiczną dla DDA, oraz jako osoba organizująca szkolenia w zakresie wyspecjalizowanych pracowników, a także autorka pierwszej polskiej pracy na temat dorosłych dzieci alkoholików pt. „Odebrane dzieciństwo” stworzyła program terapeutyczny, na podstawie którego od 1993 roku Instytut Psychologii Zdrowia (IPZ) organizuje sesje terapeutyczno-rozwojowe przeznaczone dla Dorosłych Dzieci Alkoholików.W tym czasie Polskę zaczęli odwiedzać terapeuci z USA, prowadzący wykłady i warsztaty, m.in. S. Brown, C. Blackburn oraz S. Johannsson. Pojawiły się również pierwsze tłumaczenia książek autorów amerykańskich dotyczących problematyki DDA, m.in. „Dorosłe Dzieci Alkoholików” J. G. Woititz. Nieco później pojawiają się opracowania polskich autorów: J. Mellibrudy, Z. Sobolewskiej, A. Dodziuk i W. Sztander, lepiej dostosowane do polskich realiów DDA107.
Począwszy od 1998 roku Ośrodek Psychoterapii IPZ systematycznie gromadzi dane o pacjentach korzystających z oferty terapeutycznej dla DDA108. Rokrocznie około 250-300 osób obejmowanych jest oddziaływaniami terapeutycznymi109. W Polsce w przeciągu dwudziestu lat metody pracy z DDA uległy znacznemu rozwojowi, w związku z czym pomoc stała się bardziej skuteczna. Obecnie można mówić o dwóch nurtach pomocy dla DDA.
Pierwszym z nich są samopomocowe grupy wsparcia, działające bez terapeuty i powstające najczęściej przy poradniach dla Anonimowych Alkoholików, a czasem przy poradniach odwykowych110. Uczestnictwo w „mityngach DDA”, czyli w grupach samopomocowych polega na dzieleniu się przez obecnych zdobytym doświadczeniem i nadzieją na poradzenie sobie z przytłaczającymi problemami w połączeniu z pracą nad programem Dwunastu Kroków DDA. Te spotkania mają na celu niesienie pomocy w postaci zidentyfikowania problemów, oraz w zrozumieniu skąd te problemy pochodzą i jak sobie z nimi radzić. Podczas takich spotkań obowiązują pewne zasady: nie ma przymusu wypowiadania się, uczestnikowi, dzielącemu się swoimi przeżyciami na forum grupy nie można przerywać wypowiedzi, komentować tego co mówi ani udzielać mu rad, obowiązkowe jest również zachowanie anonimowości spotkanych tam osób, a także usłyszanych wypowiedzi. Prowadzącymi mityngi są osoby wybierane spośród członków grupy, którzy najczęściej dysponują najdłuższym „stażem zdrowienia” czyli czasem, w którym przynależą do wspólnoty. Uczestnictwo jest bezpłatne, a grupy utrzymują się z własnych, dobrowolnych składek na cele organizacji spotkań. W Polsce istnieje możliwość uczestnictwa w mityngach wielu różnych grup DDA, a w sytuacji, gdy w miejscu zamieszkania nie ma dostępu do tego rodzaju grup, istnieje możliwość stworzenia własnej grupy wsparcia 111.
Drugim nurtem pomocy są terapie indywidualne i grupowe DDA. Terapia indywidualna, jako forma osobistych spotkań z terapeutą, gdzie po rozpoznaniu problemów, terapeuta układa indywidualny program terapii (IPT), uwzględniający te problemy, dla których nie ma miejsca w terapii grupowej, a nad którymi należy pracować równolegle z problemami związanymi z wychowywaniem się w rodzinie alkoholowej. Przykładem może być problem anoreksji112. Terapia grupowa polega na dzieleniu się swoimi przeżyciami i problemami przez uczestników, ale pod kierunkiem terapeuty. W bardziej zaawansowanych formach terapeuta może zadawać uczestnikom wykonanie prac pisemnych, lub zalecić przeprowadzenie innych form psychoterapii takich jak psychodrama113. W Polsce jest bardzo dużo miejsc, gdzie organizowana jest terapia DDA. Najlepszym źródłem informacji na ten temat są Wojewódzkie Ośrodki Terapii Uzależnień i Współuzależnień (WOTUW), oraz Instytut Psychologii Zdrowia (IPZ) w Warszawie. Terapia prowadzona przez WOTUW jest bezpłatna, tak jak i większość świadczeń IPZ114.
Obecnie w Polsce działa wiele organizacji rządowych i pozarządowych, działających w obrębie problemu alkoholizmu. Specjalistyczną agendą rządową zajmującą się zagadnieniami związanymi z alkoholizmem, jest Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA), która działa od 10 lat. Głównie stawia sobie za cel inicjowanie i udoskonalanie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych. Zagadnieniami związanymi z różnymi formami uzależnień, w tym alkoholizmu, zajmuje się także Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (IPZ). Stanowi on merytoryczne zaplecze PARPA, ma za zadanie wprowadzenie innowacyjnego stosowania wiedzy i metod psychologicznych do rozwiązywania problemów zdrowotnych, w szczególności występujących u osób nadużywających i uzależnionych od alkoholu oraz u członków ich rodzin. W 1991 roku Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej utworzyło Fundację ETOH czyli Fundację Rozwoju Profilaktyki, Edukacji i Terapii Problemów Alkoholowych, której celem jest prowadzenie i wspieranie działań, programów oraz placówek służących zapobieganiu i rozwiązywaniu problemów alkoholowych. W Polsce wydawane są również czasopisma poruszające problemy alkoholowe, zawierające niekiedy artykuły o Dorosłych Dzieciach Alkoholików. Kwartalnik „Alkoholizm i Narkomania” redagowany przez Zespół Profilaktyki i Leczenia Uzależnień Instytutu Psychiatrii i Neurologii, przeznaczony jest głównie dla lekarzy, terapeutów i psychologów klinicznych. Tematyka artykułów poświęcona jest medycznym i psychologicznym aspektom uzależnień. Fundacja Rozwoju Profilaktyki, Edukacji i Terapii Problemów Alkoholowych ETOH jest natomiast wydawcą miesięcznika „Świat Problemów” dostarczającego podstawowej wiedzy na temat nowoczesnych podejść i metod w terapii, profilaktyce115. W miesięczniku „Charaktery”, który jest magazynem psychologicznym, psychoterapeutka Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczej i Behawioralnej (PTTPB) oraz trenerka Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (PTP) M. Kucińska opublikowała dwa cykle artykułów o DDA116. Na temat Dorosłych Dzieci Alkoholików można także znaleźć wiele informacji w Internecie, m.in. na nieoficjalnej stronie DDA (www.dda.pl), na witrynie poświęconej Dorosłym Dzieciom Alkoholików (grupadda.republika.pl) czy na stronie specjalistycznej agendy rządowej PARPA (www.parpa.pl - 10.03.2009).
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.